Najważniejszym aktem prawnym dot. ochrony zabytków w Polsce jest Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 23 lipca 2003 r.
Formy ochrony zabytków
- wpis do rejestru zabytków – podstawowa forma ochrony
- wpis na Listę Skarbów Dziedzictwa – dotyczy zabytków ruchomych więcej tutaj.
- uznanie za pomnik historii
- utworzenie parku kulturowego;
- ustalenie wymogów ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub w decyzji lokalizacyjnej.
Uwaga ewidencja zabytków którą prowadzą gminy nie jest w rozumieniu prawa formą ochrony zabytków. Jest ona prowadzona w postaci kart adresowych nieruchomości i jest wykorzystywana w planowaniu przestrzennym gminy.
Wpis obiektu do rejestru zabytków dokonuje wojewódzki konserwator zabytków. WKZ może również usunąć obiekt z rejestru, wydaje także decyzje, postanowienia i zaświadczenia w sprawach określonych w ustawie oraz w przepisach odrębnych dotyczące obiektów zabytkowych. Projektant powinien uzgadniać projekt z WKZ jeśli opracowuje obiekt wpisany do rejestru.
Działania konserwatorskie
Rekonstrukcja – odtworzenie całości lub fragmentu zniszczonego, zabytkowego budynku, ogrodu lub jego do stanu sprzed zniszczenia, które dokonywane jest na podstawie zachowanych planów, projektów, fotografii lub szkiców.
Restytucja – odtworzenie obiektu z wbudowaniem na właściwe miejsca oryginalnych zachowanych części, detali i elementów.
Rekompozycja lub Anastyloza przywrócenie określonemu zabytkowi lub zespołowi architektonicznemu właściwych mu cech i walorów kompozycyjnych z restytucją oryginalnych elementów Przykład: Rekonstrukcja Partenonu w Atenach i odbudowa Starego Miasta w Warszawie.
Renowacja – przywrócenie estetycznego wyglądu zabytku, nie wkraczające w techniczną strukturę zabytku.
Konserwacja – prace mające na celu utrzymanie obiektu zabytkowego w dobrym stanie.
Adaptacja – znalezienie nowej funkcji dla obiektu zabytkowego, np. hotel w zabytkowym dworze itp.
Modernizacja – unowocześnienie obiektu, np. wprowadzenie elektryczności, nowoczesnego systemu wentylacji itp.
Rewaloryzacja – działanie mające na celu przywrócenie wartości użytkowych i ekspozycję dziedzictwa kulturowego zarówno zabytków architektury jaki i zespołów urbanistycznych
Zespół działań, podejmowanych w celu przywrócenia zabytkowemu ogrodowi walorów artystycznych i historycznych
Rewitalizacja – jest procesem wyprowadzania ze stanu kryzysowego zdegradowanych obszarów miasta. Jej celem jest przywrócenie do życia zdegradowanej części miasta i uzupełnienie jej o nowe funkcje. Mówiąc najprościej jest to wprowadzenie takich zmian na obszarze części miasta, dzięki którym będzie się lepiej żyło, przebywało i pracowało.
Rewindykacja – odzyskanie obiektu zabytkowego utraconego w wyniku działań wojennych lub kradzieży
Relokacja – przeniesienie obiektu, zmiana lokalizacji
Odsłonięcie – wyeksponowanie fragmentu lub całości zabytku np. odkopnie i wyeksponowanie ruin
Rekultywacja – przywracanie wartości użytkowych lub przyrodniczych terenom zniszczonym przez działalność człowieka w kontekście obiektu zabytkowego terminu możemy użyć przy rekonstrukcji zabytkowych ogrodów.
Źródła:
http://zasoby.open.agh.edu.pl/~11sadefus/podstawy.html